Ideeën en bemoedigingen voor gewonde helpers verbonden met een heelmakende God

2010-08-03

In andere artikelen (bijv. Gezinsleven en persoonlijkheidsontwikkeling) heb ik het erover gehad dat de ontwikkelingspsycholoog John Bowlby constateerde dat een kind een veilige plek nodig heeft (idealiter zeker in het begin vaak bij de moeder die de baby ook voedt, hoewel de vader hierin ook een essentiële rol speelt). Deze veilige plek of relationele basis van geborgenheid en veiligheid gaat dan ook een soort uitvalsbasis vormen, om daar vanuit de wereld veilig te kunnen gaan verkennen. Een alleenstaande moeder zei eens tegen me: "ik snap m'n kinderen niet; ze willen dat ik thuis ben als ze uit school komen, maar áls ik dan thuis ben, dan gaan ze gelijk de hort op - naar de speeltuin, ravotten in 't park of crossen op hun fietsjes." Ik snap die kinderen nu wel erg goed. Juist het feit dat moeder thuis zit en er een veilige haven is om naar toe terug te vluchten als er iets bedreigends mocht gebeuren, juist dat geeft die kinderen vleugels.
Dit is een heel universeel principe: we zoeken allemaal een thuisbasis waar we ons verbonden voelen met 'de onzen'. Zo'n thuisbasis kan dan een krachtige uitvalsbasis worden, waar vanuit we de wereld kunnen verkennen en onze idealen en dromen kunnen gaan verwezenlijken. Dat principe geldt voor iedereen: zowel voor de zuigeling als voor de hoge manager in die grote multinational.

Terwijl ik dit vanmorgen zat te overdenken, moest ik ook denken aan wat ik bij Paul Tournier gelezen heb over hoe wij mensen allemaal ergens een plek op deze aarde zoeken - zowel in geografische als in figuurlijke zin¹. Ik zie dit in het groot zowel als in het klein. Ik noemde hierboven al de veilige thuisbasis bij moeder die kinderen vleugels kan geven. Maar ook in het bedrijfsleven en in de kerkgeschiedenis kom ik dit heel sterk tegen. Om even met die kerkgeschiedenis te beginnen: God overstijgt ons bevattingsvermogen verre. Hij is de Almachtige, de Alomtegenwoordige, de hele schepping bestuurt. Het volk Israël kende Hem als Degene Die elke naamgeving overstijgt en sprak daarom Zijn naam JHWH ook niet uit. Hij heeft ook geen enkele poging gedaan om ons systematisch het één en ander bij te brengen over Hemzelf. Integendeel: Hij gaf ons een bundel verhalen over Zijn omgang met mensen - illustraties van relatie, zou je kunnen zeggen. Toch hebben theologen in alle eeuwen steeds weer geprobeerd om een afgeronde beschrijving te geven van Wie God is en van wat Hij wil. Begrepen zij niet dat God elke 'Theo-logie' (letterlijk: Gods-beschrijving) overstijgt? Ik denk dat velen dat wel begrepen, maar men had er zo'n behoefte aan om een vaste basis te hebben voor de eigen kerk, de eigen groep... Een vaste basis om op terug te kunnen vallen temidden van de stormen die van anders-denkenden of anders-gelovigen kwamen, en soms ook vanuit de eigen geledingen. Een vaste basis om de (buiten)wereld met vertrouwen tegemoet te kunnen treden.

"Namens het hele kabinet wil ik u welkom heten. Het is goed dat u er bent. We hebben elkaar nodig. Want onze samen­leving staat onder druk. Er zijn span­ningen. Gekwetste gevoe­lens. En vooral – zo blijkt steeds duide­lij­ker – zijn er te weinig onder­linge verbin­dingen. Het gevaar bestaat dat mensen en groepen zich verbit­terd van elkaar afwen­den en van elkaar ver­vreem­den. Dat tij moeten we keren. ... Nederland heeft verbin­dingen nodig. Tussen mensen. Tussen groepen. ... Tussen cultu­ren. Op school. Op het werk. In de buurt. In het bedrijfs­leven. In kerk en moskee. In het leggen van verbin­dingen, bent u alle­maal specia­lis­ten. Het behoort tot uw dage­lijks werk." minister-president Jan Peter Balkenende Openingstoespraak bij het Breed Initiatief Maatschappelijke Binding, Den Haag, 26 januari 2005.

Dit was de reden dat elke aanval op deze basis zo krachtig (ik zou haast zeggen: zo fanatiek) werd bestreden: het was in feite een aanval op de eigen veiligheid - de veiligheid van de eigen groep, de verbondenheid zonder welke niemand kan leven.
Hetzelfde zie ik in de wetenschap met al z'n denkrichtingen en 'scholen' (ik heb het hier niet over onderwijsinstituten maar over groepen wetenschappers die uitgaan van dezelfde veronderstellingen): steeds is het weer te zien hoe mensen zich met elkaar proberen te verbinden door een gemeenschappelijke basis te scheppen van waaruit men het eigen gebied verder kan verkennen en uitbreiden, en eventuele 'stormen' het hoofd kan bieden.
Ik noemde zo-even al het bedrijfsleven. Van klein familiebedrijf tot multinational - overal zie ik die neiging om een eigen cultuur, een eigen basis te creëren om van daaruit verder te komen. Binnen het familiebedrijf zijn het vaak de ongeschreven regels, die niemand uitspreekt en toch iedereen kent. En daar is het natuurlijk de familie-naam, die heilig is. Bij de multinational worden grote sommen geld eraan besteed om een 'corporate identity' te ontwikkelen en in het bedrijf door te voeren - bijvoorbeeld één logo (beeldmerk), één manier waarop brieven eruit mogen zien qua opmaak e.d., één 'dresscode', maar ook heel belangrijk één 'missie statement'; één doel waar allen zich in al hun activiteiten op moeten richten. Ik zie heel duidelijk hoe het hogere management deze veilige basis nodig heeft, om goed te kunnen opereren naar buiten toe en hun bedrijf te laten groeien en floreren. De loyaliteit van de gewone medewerker is dikwijls nodig in deze basis voor de innerlijke zekerheid (het gevoel van veiligheid) van het management. Zonder deze basis - waar zullen ze op terugvallen als de stormen van overnames of de strijd om het marktaandeel hen even onderuit haalt? Ik heb jarenlang bij een grote multinational gewerkt en veel gelegenheid gehad het topmanagement ervan van heel nabij waar te nemen in hun gedrag en in hun uitspraken (wat betreft het 'van heel nabij': ik zat soms met leden van de Raad van Bestuur om de tafel). En ik zag en zie daar precies hetzelfde als in de kerken, of in de gezinnen, of bij die jongeren-groep op de hoek van de straat: door een gemeenschappelijke basis te creëren ontstaat er veiligheid en zekerheid in het wij-gevoel; en vanuit die verbondenheid kan er naar buiten getreden worden en gezamenlijke doelen bereikt of in elk geval nagestreefd worden².

Zaken als verbondenheid of hechtingsgedrag zijn dus zeker niet iets voor kinderen alleen. De volgende stelling blijkt universeel van toepassing te zijn:

Zonder een veilige thuisbasis van verbondenheid is effectief functioneren bijna onmogelijk.

Erkenning van dit gegeven door alle betrokkenen kan waardigheid geven aan iedereen in het systeem: van zuigeling en moeder tot werknemer en manager of kerklid en voorganger. We hebben elkaar nodig. Niemand kan gemist worden.

1

Zie: Paul Tournier, L'homme et Son Lieu, Delachaux et Niestlé, 1966; Engelse vertaling door Edwin Hudson: A Place for You - Psychology and Religion, SCM Press, Great Britain, 1968 / Highland Books, East Sussex, Great Britain, 1984; ISBN 0 946616 09 4.

2

Zie bijv.: Wim de Knijff, 'Ego's op zoek naar verbondenheid', Maandblad De Oogst (Tot Heil Des Volks, Amsterdam), Januari 2006, p.6-7. Zie ook: Sue Johnson, Houd me vast – Zeven gesprekken voor een hechte(re) en veilige relatie, Kosmos, Utrecht (NL) / Antwerpen (B), 2009; ISBN 978 90 215 3598 2; ISBN-10 90 215 3598 X (vertaling, door Dic van Alkemade m.m.v. Jolanthe de Tempe en Karin Wagenaar, van: Hold Me Tight – Seven Conversations for a Lifetime of Love, Little, Brown & Company (Hachette), USA, 2008). toegevoegd: 2010-08-03 Juni 2010 kreeg ik een mailing van het IMD in Zwitserland, een hoogstaand instituut op het gebied van management training. Hun professor George Kohlrieser (organisationeel en klinisch psycholoog) had een nieuw management trainings-programma ontwikkeld: het ‘High Performance Leadership program’. Uniek en nieuw aan dit bijzondere programma, zo liet de folder weten, was dat het leiders onderwees dat ze een zekere basis (secure base) moeten bieden voor hun werknemers. Alleen vanuit die basis-zekerheid zullen werknemers met een hoge inzet hun werk kunnen doen met plezier en creativiteit. Ik vind het opvallend dat zelfs in deze bikkelharde wereld van antraciet-grijze pakken en zwarte limosines, waar gebruikelijk alleen de aandeel­houders-miljoenen tellen, nu ook de enorme impact van hechting gezien en gepredikt wordt... Pikant detail: voor deze 6-daagse cursus ‘hechting voor leiders’ moet wel CHF 13 500,- (= ca. € 10 000,-) worden neergeteld...

Meer informatie of suggesties

Voor meer informatie, of uw reactie op het bovenstaande, kunt u contact met me opnemen via e-mail: andre.roosma@12accede.nl.

home

of  terug naar de artikelen index

© André H. Roosma , Accede!, Zoetermeer/Soest, 2005-01-17 / 2019-01-10; alle rechten voorbehouden.